Ένα σύγχρονο ψηφιακό αρχείο που συγκεντρώνει τεκμήρια και μαρτυρίες σχετικά με την ιστορία και την πολιτιστική κληρονομιά του Χαλανδρίου είναι πλέον προσβάσιμο στη διεύθυνση www.archalandri.gr. Η πλατφόρμα του Τοπικού Αρχείου, με αφετηριακή θεματική «Αδριάνειο Υδραγωγείο-Χαλάνδρι-Νερό», δημιουργήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος Cultural H.ID.RA.N.T. Η ηλεκτρονική αυτή πύλη φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν ενιαίο χώρο αναφοράς και ελεύθερης πρόσβασης σε πηγές για το Αδριάνειο και την τοπική ιστορία λειτουργώντας σαν τροφοδότης για την παραγωγή νέας γνώσης προερχόμενη από την πόλη και τους κατοίκους της. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό εγχείρημα να συσταθεί ένα συλλογικό ψηφιακό τοπικό αρχείο, που θα αναλάβει να διαχειριστεί και να αναπτύξει περαιτέρω η τοπική κοινότητα ανάλογα με τις ανάγκες και τα οράματά της.
Η δημιουργία ενός αρχείου με τεκμήρια και μαρτυρίες για την τοπική ιστορία του Χαλανδρίου ήταν ένας από τους βασικούς στόχους του Cultural H.ID.RA.N.T. Το Τοπικό αρχείο συγκεντρώνει και διασυνδέει σε μία διαδικτυακή πλαφόρμα τεκμήρια και μαρτυρίες (ψηφιακά αντίγραφα ή πρωτότυπα), ή και το ίχνος αυτών, που βρίσκονται διάσπαρτα σε άλλες ψηφιακές βάσεις, αρχεία δημόσιων φορέων, τοπικών ομάδων, ιδιωτικές συλλογές κ.α. Εκτός από την ψηφιακή βάση του Αρχείου, ο δικτυακός τόπος www.archalandri.gr φιλοξενεί θεματικές αφηγήσεις που παρουσιάζονται με πολυμεσικό τρόπο (κείμενα, εικόνες, οπτικοακουστικό υλικό). Φιλοδοξεί έτσι να λειτουργήσει ως μηχανισμός καταγραφής, πρόσβασης σε πηγές και εργαστήριο παραγωγής γνώσης γύρω από θέματα που αφορούν την τοπική ιστορία (παρελθούσα και εν τω γίγνεσθαι) του Χαλανδρίου.
Η συγκρότηση του αρχείου έγινε υπό την επίβλεψη του Μεσογειακού Ινστιτούτου για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), που συνέλεξε και επιμελήθηκε τη συλλογή του αρχειακού υλικού, την οργάνωση του σε μία ψηφιακή βάση και την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής πλατφόρμας www.archalandri.gr. Το MedINA κατέγραψε μεγάλο αριθμό πηγών (έγγραφα, άρθρα, χάρτες, φωτογραφίες, μελέτες κ.ά.) για την αρχαία και νεότερη ιστορία του Αδριάνειου Υδραγωγείου. Πήρε επίσης συνεντεύξεις από ανθρώπους (του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, της ΕΥΔΑΠ, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, κ.ά.) με ειδική γνώση αλλά και προσωπική εμπειρία και ενδιαφέρον για το Αδριάνειο και την ιστορία του Χαλανδρίου.
Ωστόσο η προσπάθεια συγκέντρωσης του αρχειακού υλικού αποτέλεσε μία συλλογική διαδικασία που διήρκησε ενάμιση χρόνο. Σε αυτήν συνεργάστηκαν τοπικές συλλογικότητες και φορείς, επιστημονικά ιδρύματα και δημόσιοι φορείς. Η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Δήμου Χαλανδρίου προσέφερε πάνω από 50 αποσπάσματα συνεντεύξεων κατοίκων του Χαλανδρίου που φωτίζουν τη βιωματική σχέση της πόλης με το στοιχείο του νερού και το Αδριάνειο υδραγωγείο. Ο Σύλλογος Προστασίας της Ρεματιάς υπέδειξε ανάλογο υλικό που έχει προκύψει μέσα από πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του φυσικού και υδάτινου στοιχείου της περιοχής. Ο Δήμος Χαλανδρίου παρέδωσε σημαντικό σώμα ασπρόμαυρων φωτογραφιών από τη ζωή του Χαλανδρίου από το Μεσοπόλεμο έως τη δεκαετία του ’50, και η ΕΥΔΑΠ ιστορικά τεκμήρια (φωτογραφίες, χαρτογραφικές αποτυπώσεις, μηκοτομές κ.ά.) από το αρχείο της σχετικά με το Αδριάνειο και την ιστορία υδροδότησης της Αθήνας. Τέλος η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής και η ΔΕΑΜ παραχώρησαν έγγραφα και φωτογραφίες που αποτυπώνουν την προσπάθεια διάσωσης του Αδριάνειου Υδραγωγείου, μετά από δεκαετίες βίαιης οικοδόμησης που έκρυψαν την πορεία και τα ορατά του στοιχεία (φρεάτια), και παρέδωσε στη λήθη τον ανθεκτικό αυτό υδάτινο και πολιτιστικό πόρο στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Η διαδικασία δημιουργίας του αρχείου και της ψηφιακής πλατφόρμας υποστηρίχτηκε, επίσης, από εργαστήρια με τη συμμετοχή τοπικών φορέων, των σχολικών κοινοτήτων του Χαλανδρίου, των εταίρων του προγράμματος και ειδημόνων. Μέσα από τα εργαστήρια, του MedINA και άλλων εταίρων του προγράμματος, δόθηκε η δυνατότητα ανάδειξης της πολιτιστικής αξίας του Αδριάνειου υδραγωγείου, χαρτογράφησης άλλων σημείων και θεμάτων ενδιαφέροντος για την τοπική κοινωνία, και βέβαια, γνωριμίας με το περιεχόμενο του Τοπικού Αρχείου και συζήτησης για τη σημασία και το μέλλον του. Αποτέλεσμα αυτής της ερευνητικής ώσμωσης είναι και η παραγωγή μιας μεγάλης «ψηφιακής ιστορίας» για το Αδριάνειο Υδραγωγείο από την ομάδα του MedINA, που συνδυάζει πολλά και διαφορετικά μέσα αφήγησης και αναπαράστασης (λόγο, εικόνες, χάρτες, συνεντεύξεις, κ.ά.) και είναι προσβάσιμη μέσω της πλατφόρμας.
Για την ενίσχυση του συμμετοχικού και δημιουργικού χαρακτήρα του Τοπικού Αρχείου, υπάρχει πρόβλεψη στην πλατφόρμα (ιστότοπο) να φιλοξενηθούν και άλλες, νέες θεματικές αφηγήσεις («ψηφιακές ιστορίες») που επιθυμούν να συνθέσουν τοπικοί φορείς, σχολικές ομάδες, κάτοικοι του Χαλανδρίου, ειδικοί επιστήμονες. Ήδη ετοιμάζεται από την Ομάδα Προφορικής Ιστορίας ένας «ψηφιακός περίπατος» σε τόπους συλλογικής μνήμης και ιστορικές γειτονιές του Χαλανδρίου. Παράλληλα ετοιμάζονται από το MedINA δύο εκπαιδευτικά εγχειρίδια (video toolkits) αναφορικά με τον τρόπο χειρισμού της ψηφιακής βάσης του αρχείου και ενός εύχρηστου, συνδρομητικού εργαλείου που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ενδιαφερόμενοι για να παράξουν «ψηφιακές ιστορίες». Με τον τρόπο αυτό, πέρα από την γνωσιακή και εκπαιδευτική αξία του αρχείου, επιχειρείται η τοπική κοινωνία να ανοίξει «διάλογο» με αυτό. Να θέσει τα δικά της ερωτήματα έρευνας και να εμπλουτίσει το περιεχόμενο του με τεκμήρια και μαρτυρίες.
Το αρχείο φιλοδοξεί να αποτελέσει, πέρα από δημόσια πηγή γνώσης και έμπνευσης, ένα δυναμικό εργαλείο ιστορίας και μνήμης που θα αξιοποιήσει πρωτίστως η τοπική κοινωνία για να αναγνωρίσει την ποικιλομορφία της, να καταγράψει την ιδιαίτερη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του Χαλανδρίου, να τονώσει το αίσθημα της τοπικής ταυτότητας και την αξία της συμμετοχής και συνεργασίας που μπορούν να ωφελήσουν πολλές και διαφορετικές κοινότητες, κοινά, ενδιαφέροντα και χρήσεις.
Κρίσιμος παράγοντας για να παραμείνει το αρχείο ένας «ζωντανός» και χρήσιμος θεσμός είναι η συμμετοχή των πολιτών στον φορέα που θα αναλάβει τη διαχείριση του. Ο πυρήνας της «Κοινότητας του Αρχείου» θα προκύψει μέσα από διαδικασίες διαβούλευσης που σχεδιάζονται στο επόμενο διάστημα στο πλαίσιο του προγράμματος Cultural Hidrant. Σκοπός του συλλογικού αυτού φορέα θα είναι η συντήρηση και ανανέωση των υποδομών του αρχείου, αλλά και η υποστήριξή του με δίκτυα συνεργασίας και πολιτιστικά γεγονότα που θα τροφοδοτούν με νέο υλικό το Τοπικό Αρχείο και θα παράγουν αφορμές διαλόγου, αναστοχασμού και δημιουργικής δράσης. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Δήμος Χαλανδρίου αναλαμβάνει την ευθύνη των διαδικασιών συγκρότησης της Κοινότητας και την υποστήριξη της.
Όσοι/ες θα ήθελαν να συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των συλλογών του Αρχείου ή να συμμετέχουν στις διαδικασίες συγκρότησης του φορέα διαχείρισης του, μπορούν να μας γνωστοποιήσουν το ενδιαφέρον τους μέσω του πεδίου «Επικοινωνία» της πλατφόρμας.
1 comments
Comments are closed.