Είναι σύνηθες η καθημερινότητα και οι δυσκολίες της να επισκιάζουν και όσα καλά γίνονται στην πόλη μας. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί το Cultural H.ID.RA.N.T. Ένα πρόγραμμα του Δήμου, συν-χρηματοδοτούμενο από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης στο πλαίσιο των Αστικών Καινοτόμων Δράσεων (U.I.A) και από το Πράσινο Ταμείο, που αφορά την ανάδειξη του Αδριάνειου υδραγωγείου. Ενός θαμμένου τεχνικού έργου της ρωμαϊκής αρχαιότητας, που 1900 χρόνια μετά συνεχίζει να μαζεύει νερό, που τρέχει στους αγωγούς του μήκους 25 χιλιομέτρων.
Αν και η αποδοχή του προγράμματος και η συμμετοχή των κατοίκων του Χαλανδρίου σε αυτό έχει σταθεί σημαντική -αριθμητικά και ουσιαστικά- συντελώντας στην επιτυχία του, η επιτυχία του σαν καινοτόμο παράδειγμα διαχείρισης της ιστορικής κληρονομιάς και των αστικών και υδάτινων πόρων διεθνώς, δε λαμβάνει της ίδιας αναγνώρισης.
Μέχρι στιγμής το Cultural H.ID.RA.N.T. έχει συμμετάσχει σε 4 διεθνή φόρα και μία δικτύωση πόλεων, έχει ξεχωρίσει σε 3 διεθνείς διαγωνισμούς και έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για 5 διεθνή πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Έχει προσκληθεί σαν βασικός ομιλητής στο πάνελ των εκδηλώσεων ολοκλήρωσης 2 ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Creative Flip και Interreg Mediterannean, που αφορούσαν την ανίχνευση καινοτόμων διατομεακών πολιτικών στο χώρο του πολιτισμού στην ΕΕ και το ρόλο της κοινωνικής καινοτομίας στην αναζωογόνηση και συνεργασία πόλεων της Μεσογείου, αντίστοιχα. Συμμετείχε επίσης στις εργασίες της πιο σημαντικής συνάντησης χάραξης πολιτικών για τις πόλεις στην Ευρώπη, το Cities Forum, που διοργανώνεται κάθε δύο χρόνια από την Ε.Ε. Φέτος έγινε στο Τορίνο και το Cultural H.ID.RA.N.T. παρουσίασε τη δουλειά του σε εκδήλωση για καινοτόμες πολιτικές διαχείρισης της ιστορικής κληρονομιάς. Η συμβολή του στο πεδίο αυτό έφερε και την πρόσκληση συμμετοχής στη δικτύωση πόλεων (Ευρωπαϊκών και μη) Hub-IN Alliance, την οποία ο Δήμος Χαλανδρίου έχει αποδεχτεί.
Τέλος το εγχείρημα ανάδειξης του Αδριάνειου υδραγωγείου, παρουσιάστηκε στον φορέα των Ηνωμένων Εθνών, UN-Habitat GWOPA (Παγκόσμια Συνεργασία και Συμμαχία Εταιρειών Ύδρευσης), ως καλή πρακτική συμμετοχής των πολιτών και διατομεακής συνεργασίας για την επίτευξη του στόχου 6 της ατζέντας των Ηνωμένων Εθών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (SGD6), που αφορά το νερό και την αποχέτευση.
Η ενεργητική παρουσία του Cultural H.ID.RA.N.T. διεθνώς έφερε προσκλήσεις συμμετοχής σε 3 διεθνείς διαγωνισμούς. Αν και δεν έχει αποσπάσει κάποιο διεθνές βραβείο, η επιλογή στους φιναλίστ των διαγωνισμών που συμμετείχε, μεταξύ 200 και πλέον υποψηφίων κάθε φορά, επιβεβαιώνει την αξία του σαν καινοτόμα πρακτική. Ο διαγωνισμός Innovation in Politics Awards, φέτος στη Βαρσοβία, αφορούσε την Ευρωπαϊκή ήπειρο ενώ οι Creative Bureaucracy festival (Βερολίνο) και Διεθνή Βραβεία για την Αστική Καινοτομία της Guangzhou, έχουν παγκόσμια διάσταση. Στον τελευταίο μάλιστα το Cultural H.ID.RA.N.T. προσκλήθηκε από την γραμματεία των βραβείων της Guangzhou (Κουάνγκ Σσόου), δηλαδή της μεγαλύτερης (80 εκατ.) και από τις πιο γοργά αναπτυσσόμενης αστικής περιφέρειας στον κόσμο, που έχει προκύψει από συνένωση μεγάλων πόλεων γύρω από την (ελληνιστί) Καντόνα στην Κίνα.
Τέλος το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας για την καινοτόμα προσέγγιση και μεθοδολογία του Cultural H.ID.RA.N.T. έφερε τα εξής ιδρύματα στο Χαλάνδρι: Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσεϊ (ΗΠΑ), που σε συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ και το ΕΜΠ αναπτύσσει μία εργαλειοθήκη ψηφιακής και αναλογικής αναπαράστασης της φυσικής λειτουργίας του Αδριάνειου υδραγωγείου. Από το Πολυτεχνείο της Ρεν, τη Σχολή Αρχιτεκτονικής της Βρετάνης (Γαλλία) και πιο συγκεκριμένα φοιτητές και καθηγητές/ήτριες της «αρχιτεκτονικής πλήθους». Το πρόγραμμα Erasmus του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου, με συμμετοχή φοιτητών και ερευνητριών από Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Τουρκία, αλλά και ακαδημαϊκών από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Βοημίας, Τσεχία. Επιπλέον το Cultural H.ID.RA.N.T. είχε την τιμητική του στο ετήσιο (2023) συνέδριο του Πολυτεχνείου του Τορίνο, όπου μίλησε για τη σχέση «Μεταξύ τοπίου, κοινωνίας και κουλτούρας».
Παρουσίαση του Cultural H.ID.RA.N.T. στην εκδήλωση του U.I.A. στο Cities Forum 2023, Τορίνο, 15 Μαρτίου.
Γιατί τόση πέραση;
Αυτό που έχει αξία δεν είναι τόσο η διεθνής παρουσία του Cultural H.ID.RA.N.T. αλλά οι λόγοι που προκαλούν το ενδιαφέρον διεθνών οργανισμών χάραξης πολιτικής, τοπικών αρχών, πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμάτων.
Γίνεται εύκολα κατανοητό ότι ο πιλοτικός χαρακτήρας του Cultural H.ID.RA.N.T. δεν περιορίζεται στην προσπάθεια ανάδειξης του Αδριάνειου υδραγωγείου σε όλο του το μήκος (διασχίζει 8 δήμους) σε επίπεδο περιφέρειας Αττικής. Το Cultural H.ID.RA.N.T. βρίσκεται στην αιχμή δοκιμασίας καινοτόμων πολιτικών διαχείρισης του υλικού και άυλου πολιτισμού, των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων μίας πόλης, στη βάση των σύγχρονων αστικών και περιβαλλοντικών συνθηκών και αναγκών, διεθνώς.
Τρία είναι τα βασικά στοιχεία που κάνουν το Cultural H.ID.RA.N.T. να ξεχωρίζει: η λογική βιώσιμης ανάπτυξης, η δια-τομεακή προσέγγιση και ο συμμετοχικός και συνεργατικός χαρακτήρας που το διαπερνούν σε όλα του τα στάδια. Πιο αναλυτικά:
- Το Αδριάνειο υδραγωγείο δεν αναδεικνύεται απλά σαν αρχαίο μνημείο για «τουριστική» θέαση. Κόντρα στη μουσειακή αντίληψη συντήρησης μνημείων και παράδοσης, η πολιτιστική αξία του Αδριάνειου αναδεικνύεται μέσα από τη διερεύνηση της σχέσης ενός αρχαίου τεχνικού έργου με τις σημερινές ανάγκες της πόλης, με το νερό, το περιβάλλον, τον κοινό χώρο. Το Αδριάνειο επανεντάσσεται οργανικά, σαν ζωντανή μνήμη (ιστορικό αρχείο), στοιχείο πολιτισμού (HIDRANT festival), κοινός τόπος (δημόσιοι χώροι) υποδομή και φυσικός πόρος (νέο δίκτυο αρδευτικού νερού) στην καθημερινότητα και τον ιστό της πόλης.
- Το Cultural H.ID.RA.N.T. επαναξιοποιεί την αρχαία, ενεργή ακόμα και σε αρμονία με το φυσικό κύκλο του νερού υδρο-μηχανική της ρωμαϊκής υποδομής, μετατρέποντας την σε σύγχρονη πρόταση βιώσιμης και αειφόρας διαχείρισης υπόγειων αστικών υδάτινων πόρων. Αναδεικνύεται έτσι η αξία χρήσης του αρχαίου μνημείου σαν κοινό αγαθό για όλο το λεκανοπέδιο, με την εξοικονόμηση νερού και ενέργειας που επιτυγχάνεται.
- Οι αναπλάσεις -21.400 τμ συνολικά σε 4 σημεία της πόλης- δε γίνονται με γνώμονα την αύξηση της αξίας γης και ανάπτυξη της «επιχειρηματικότητας» (πλατείες για τραπεζοκαθίσματα), αλλά με κριτήριο τη βιωσιμότητα του αστικού χώρου και την ευημερία των κατοίκων. Αυτή προσδιορίζεται με την αύξηση χώρων κοινόχρηστων, πρασίνου και ήπιας κυκλοφορίας, την αξιοποίηση του νερού κόντρα στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, το πρασίνισμα των σχολικών αυλών, σαν στοιχεία μίας περιβαλλοντικά και κοινωνικά συνειδητής διαμόρφωσης του δομημένου περιβάλλοντος.
- Το Cultural H.ID.RA.N.T. αναδεικνύει τη συμμετοχή των κατοίκων σε πρωταρχική πρακτική και προϋπόθεση για μια πιο δημοκρατική, κοινωνικά δίκαιη, αλληλέγγυα και βιώσιμη διαχείριση των τοπικών πόρων και δυνατοτήτων. Η συμμετοχή εφαρμόζεται σε όλα τα στάδια του προγράμματος (σύλληψη, σχεδιασμό, υλοποίηση) με στόχο τη δημιουργία των προϋποθέσεων που θα κάνουν βιώσιμη τη λειτουργία θεσμών (ομάδα Αρχείου Τοπικής Ιστορίας, συνδιοργάνωση HIDRANT festival, Αδριάνεια Κοινότητα Χαλανδρίου) που θα αναλάβουν την επιμέλεια της υλικής και άυλης κληρονομιάς του προγράμματος μετά το τέλος του, με τη διοικητική και υλική αρωγή του Δήμου.
Η καινοτομία του Cultural H.ID.RA.N.T. εντοπίζεται ακριβώς στην στόχευση του να ανταποκριθεί στη διαμόρφωση των όρων για μία κουλτούρα βιώσιμης ανάπτυξης των πόλεων (όχι μόνο του Χαλανδρίου, όχι μόνο για το νερό) με ενεργή συμμετοχή των κατοίκων. Η δια-τομεακή προσέγγιση, απαιτεί τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων πεδίων και φορέων γνώσης και υλοποίησης στη συνδιαμόρφωση λύσεων με ολιστικό και μακρόπνοο χαρακτήρα, υποδεικνύοντας νέες διαδικασίες, και δυνητικά θεσμούς, άσκησης αστικών πολιτικών. Σε συνδυασμό με το συμμετοχικό χαρακτήρα του προγράμματος, δοκιμάζουν νέα πλαίσια συνεργασίας μεταξύ τοπικών αρχών, δημόσιων υποδομών, κατοίκων και οργανώσεων των πολιτών, ειδικών και επιστημόνων, ενισχύοντας την έννοια του ενεργού πολίτη, του ρόλου της γνώσης (ειδικής ή/και τοπικής) και της δημοκρατικής διαχείρισης αστικών πόρων και χώρων.
Προκαλεί το ενδιαφέρον λοιπόν όχι επειδή «εφευρίσκει» λύσεις, αλλά επειδή στοιχειοθετεί προκλήσεις, εξ’ ου και ο καινοτόμος ρόλος του, για τις αναγκαίες υπερβάσεις και αλλαγές που νοιώθουν οι πόλεις (και οι αρχές διαχείρισης τους) ότι χρειάζονται σήμερα, είτε στο Χαλάνδρι είτε αλλού…
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Πάρτε κι εσείς μέρος στο καινοτόμο εγχείρημα του Cultural H.ID.RA.N.T. μέσα από την Αδριάνεια Κοινότητα Χαλανδρίου. Στα τέλη Οκτωβρίου θα ξεκινήσουνε οι τοπικές συναντήσεις των χρηστών του νερού Αδριάνειου υδραγωγείου και όσων ενδιαφέρονται για αυτό σαν ιστορικό, πολιτιστικό και φυσικό αγαθό. Στόχο έχουν να βρεθούν οι τρόποι που οι κάτοικοι και οι κοινότητες του Χαλανδρίου μπορούν να συμβάλουν στην φροντίδα και αξιοποίηση του κοινού μας πλούτου που αποτελεί το Αδριάνειο υδραγωγείο και στην χρηστή διαχείριση (τμήματος της διανομής) του νερού του. Με άλλα λόγια η συνδιαμόρφωση και σύσταση της Αδριάνειας Κοινότητας Χαλανδρίου σαν τον πνεύμονα τής μετά το Cultural H.ID.RA.N.T. ζωής του Αδριάνειου.
Περισσότερα www.culturalhidrant.eu, [email protected], 210 689 5831
